Sự nở rộ của các start-up ngày nay đã đem đến nhiều câu hỏi: Liệu họ có thực sự xứng đáng với những đồng tiền đầu tư. Rất nhiều start-up đã được phát triển với những ý tưởng mới mẻ, đột phá nhằm thay đổi hoàn toàn thói quen của người tiêu dùng.
Tuy nhiên, không phải start-up nào cũng thành công; đã có những vụ lừa đảo tiền đầu tư bằng hình thức này xảy ra nhiều nơi trên thế giới.
Lừa đảo tiền đầu tư, giá trị vốn hóa thị trường của chuỗi cà phê Luckin Coffee giảm tới gần 5 tỉ USD sau khi công ty thừa nhận giám đốc vận hành của họ khai khống doanh thu 310 triệu USD
Luckin Coffee được thành lập vào năm 2017 bởi CEO Qian Zhiya-Bà Qian từng là cựu giám đốc của hãng cho thuê xe Car Inc., niêm yết tại Hong Kong. Năm 2019, doanh thu của Luckin Coffee tạo thêm cú sốc mới trong giới startup có trị giá hàng tỉ USD. Mới chỉ hoạt động 2 năm rưỡi, Luckin Coffee đang nuôi mộng soán ngôi Starbucks để trở thành chuỗi cà phê lớn nhất ở Trung Quốc với mục tiêu 10.000 cửa hàng vào cuối năm 2021. Tính đến cuối năm 2019, công ty thông báo họ đã có hơn 4.507 quán ở Trung Quốc, vượt qua con số 4.121 của Starbucks tại quốc gia này.
Hầu hết các cửa hàng của Luckin đều dưới dạng take-away, tức là khách hàng sẽ tới mua cafe và mang về thay vì ngồi lại ở quán; phần lớn các cửa hàng được mở ra để thực hiện các đơn hàng mua đồ uống trực tuyến, thay vì các quán cafe truyền thống như của Starbucks. Việc Luckin mở rộng với tốc độ thần kỳ được cho là do giá bán cafe trung bình của họ thấp hơn so với Starbucks (3.5$/ cốc so với 4.5 $/ cốc), và ngoài cafe, công ty này cũng bán cả nước trái cây, trà và các loại đồ ăn khác.
Kết quả kinh doanh của công ty trên giấy tờ cũng ngày một tốt lên, tỷ lệ thuận với số lượng cửa hàng, theo báo cáo của công ty. Dù báo lỗ gần 250 triệu USD doanh thu quý 3 và 9 tháng đầu năm 2019 của Luckin đạt lần lượt là 215 triệu USD và 410 triệu USD – gấp 8 lần cùng kỳ.
Tháng 5/2019, Luckin coffee phát hành lần đầu ở thị trường chứng khoán Mỹ(trên sàn NASDAQ) với tổng giá trị lên tới 650,8 triệu USD. Ngay trong phiên đầu tiên, công ty đã thu về 561 triệu USD với mức giá khởi điểm 17 usd/cổ phiếu và đạt mức kỷ lục 50,02 USD/cổ phiếu vào ngày 17/1/2020. Giá cổ phiếu của công ty cũng tăng đều đặn khi các nhà đầu tư đánh giá cao tiềm năng của thị trường cà phê tại quốc gia đông dân nhất thế giới.
Đó là những dấu hiệu vô cùng tích cực của Luckin trong năm 2019; và với số tiền thu được từ đợt phát hành thêm năm 2020, họ được kỳ vọng rất nhiều trong việc soán ngôi của Starbucks không chỉ tại Trung Quốc, mà còn trên toàn thế giới.
Jenny Zhiya Qian, người sáng lập và CEO của Luckin Coffee (áo hồng) và Chủ tịch Charles Zhengyao Lu. Ảnh: Bloomberg.
Tuy nhiên, những con số về sự tăng trưởng của Luckin đã bị lật tẩy. Hôm 2/4, Luckin Coffee thừa nhận giám đốc vận hành của họ đã làm giả số liệu doanh thu. Cuộc điều tra của Luckin Coffee cho thấy Jian Liu, giám đốc vận hành của chuỗi, và nhiều nhân viên dưới quyền của ông, đã tham gia hành vi bịa doanh số. Công ty đã tạm đình chỉ công việc của Liu và những người liên quan, đồng thời sẽ thực hiện hành động pháp lý đối với họ.
Kết quả cuộc điều tra nội bộ cho thấy các số liệu về doanh thu mà Liu “phù phép” tương đương 40% doanh thu năm 2019 của Luckin (310 triệu USD). Luckin đã khai khống tăng số lượng hàng hóa bán được (mà ở đây là đồ uống) lên 69% trong quý 3 và 88% trong quý 4 năm 2019. Họ ghi nhận tăng giá bán ròng trên mỗi sản phẩm tại báo cáo tài chính lên ít nhất 1.23 NDT (12.3%) để duy trì mô hình kinh doanh của mình. Trên thực tế, mỗi cửa hàng của công ty lỗ tới 24.7 – 28%, một con số khổng lồ. Trừ những sản phẩm miễn phí, giá bán thực tế chỉ đạt 46% so với giá niêm yết, thay vì 55% như công ty này công bố.
Ngay lập tức sau khi thông tin được đưa ra, trong ngày 2/4, giá cổ phiếu của Luckin Coffee, được mệnh danh Starbucks Trung Quốc, rơi tự do 80%, ở mức thấp nhất 4,39 USD trước khi bị ngừng giao dịch ngày 7/4.
Trước đó, ngày 6/3, Forbes ước tính tài sản của Qian – với khoảng 15% cổ phần tại Luckin – là 1,3 tỷ USD, Trong khi đó, Lu sở hữu 2,9 tỷ USD với 24% cổ phần tại Luckin. Sau bê bối này, ước tình tài sản của bà Jenny Zhiya Qian, người sáng lập và CEO của Luckin Coffee giảm khoảng 1 tỷ USD.
Vietnam Startup Ecosystem
